Zespół lęku separacyjnego

Lęk separacyjny u psów jest zespołem zachowań charakteryzujących się niepokojem, podczas zostawania samemu lub oddzielania od osoby bądź osób, z którymi pies jest związany.
Niepokój wywołany nieobecnością opiekuna powoduje nasilenie reakcji lękowych, wynikiem czego jest wokalizacja, zachowania destrukcyjne, nieprawidłowe zachowania eliminacyjne, samookaleczenie, a także inne objawy behawioralne jak pobudzenie psychoruchowe (przemieszczanie się, krążenie, inne działania powtarzalne.

• rodzaj relacji z opiekunem (aktualnym, poprzednim)
  
• brak odpowiednio przeprowadzonej socjalizacji i habituacji
• czynniki genetyczne - psy, które mają predyspozycje genetyczne do zaburzeń lękowych, charakteryzują się podwyższoną wrażliwością sensoryczną.
• traumatyczne przeżycia (porzucenie, pobyt w schronisku, silna burza w czasie samotnego pobytu w domu, śmierć drugiego psa) 
• choroba, ból
• długotrwały brak samotnego przebywania w domu.

1. Brak przeprowadzonej socjalizacji i habituacji ( brak przyzwyczajenia do samotnego przebywania w pomieszczeniu, brak kontaktów z psami w grupie szczeniąt, brak koncentrowania szczenięcia na otoczeniu, nie na opiekunie)
2. Szczenięta wzięte z hodowli w późniejszym wieku np. 8-9 miesięcy, które nie przebywały nigdy same, tylko zawsze w obecności innych psów, także mogą prezentować objawy ZLS. W takiej sytuacji pomocna może się okazać obecność drugiego psa.
3. Podeszły wiek często sprawia nawrót lub nasilenie objawów LS u psów, u których już ten problem występował. 

• rezygnacja, depresja (zwierzęta będące w tym stanie mogą nie przyjmować pokarmów dopóki opiekun nie wróci do domu, wyć i skomleć)
• nadmierne pobudzenie objawiające się nadpobudliwością ruchową, drapaniem w drzwi, wzmożoną wokalizacją. Wiele zwierząt niszczy rzeczy osobiste domowników (skarpetki, buty, poduszki) lub inne przedmioty. Psy niespokojne często szukają rzeczy osobistych noszących zapach nieobecnego opiekuna
• nieprawidłowe zachowania eliminacyjne, nawet załatwianie potrzeb fizjologicznych w domu np. na meble.

Podłożem zachowania może być:

• Lęk przed samotnością, zamknięciem- w takim przypadku, gdy ktoś z domowników jest w domu, pies jest w stanie przebywać w innym pomieszczeniu, nie podąża za domownikiem*
• Nadmierne przywiązanie do opiekuna- charakteryzuje się nieustannym podążaniem za nim po domu, lękiem przed utratą z nim kontaktu, nawet, gdy nie wychodzi z domu*

*W obu powyższych przypadkach największe nasilenie problemowego zachowania występuje  natychmiast po wyjściu domowników.

• Nuda – objawia się nasileniem problemowych zachowań po dłuższym czasie samotnego przebywania w domu, np. po 3-4 godzinach, podczas gdy tuż po wyjściu domowników pies jest w stanie spokojnie spać.
• Wykorzystanie okazji podczas nieobecności domowników- wskakiwanie na blaty stołów, przeszukiwanie szafek kuchennych i wchodzenie w miejsca, do których dostęp jest dla psa zabroniony, podczas gdy domownicy są obecni

W każdym przypadku postępowanie terapeutyczne jest inne, dlatego tak ważne jest określenie przyczyny problemowego zachowania. Kluczowym elementem sukcesu jest codziennie filmowanie zachowania psa w czasie nieobecności domowników i monitorowanie zmian stopnia pobudzenia oraz przebieg tego pobudzenia w ciągu całego okresu nieobecności domowników. 

Psy mające problem z separacją wykazują wiele tych samych objawów, co ludzie uzależnieni od używek. Zwierzęta te są narażone na przewlekły stres przerywany, co poważnie zaburza funkcje organizmu.  Objawy tego stanu można podzielić na trzy grupy:

1. Zachowania nieprawidłowe:

• zaburzenia obsesyjno-kompulsywne
• zaburzenia snu
• zaburzenie funkcji poznawczych, brak skupienia uwagi, brak postępu w nauce
• nadmierna aktywność motoryczna
• nadwrażliwość na ból
• stale rosnąca agresja
• nadmierna pobudliwość, szczekanie, kopanie bez celu
• zachowania wskazujące na znajdowanie się psa na granicy ucieczki lub ataku
• oddawanie moczu „pod siebie” wskutek stresu lub zaraz po wystąpieniu czynnika stresowego.

2. Zmiany somatyczne:

• brak apetytu
• wymioty, biegunka (u psów pracujących dominującym objawem jest biegunka)
• owrzodzenia błony śluzowej żołądka i jelit
• poliuria i polidypsja
• spadek odporności
• utrata sierści
• wzrost napięcia mięśniowego- zesztywnienie ciała
• pocenie się na opuszkach kończyn
• wzmożone ziewanie, ślinienie się, drżenie całego ciała, oblizywanie warg

3. Zmiany w zachowaniach społecznych:

• depresja
• unikanie kontaktu z innymi psami
• postępujący brak pewności w kontaktach społecznych

Urlop w pierwszym tygodniu pobytu psa w nowym domu. Czas poświęcamy na poznanie psa, przyzwyczajanie do nowych warunków i nowego schematu dnia.

Stopniowe przyzwyczajanie psa do nieobecności domowników:

• krótkie izolowanie się od psa poprzez zamakanie za sobą drzwi w pokoju, łazience,
• krótkie, stopniowo wydłużane wyjścia z domu.

Miłe, ale nie pobudzające relacje z psem w pierwszym okresie w nowym domu

• pozwolenie psu na samodzielne zwiedzanie domu, samodzielne zajęcia
• ignorowanie psa raz na 2-3 razy przy próbie nawiązania kontaktu przez psa - celem jest budowanie zrównoważonej relacji, by pies nie odczuwał radości wyłącznie w obecności opiekuna oraz aby pozostawanie samemu nie było karą, nieprzyjemnością, a pewnego rodzaju rutyną.

Zachęcenie do samodzielnych aktywności:

• gryzienie gryzaków, lizanie konga w innym pomieszczeniu niż przebywają domownicy 
• budowanie pewności siebie i poczucia bezpieczeństwa psa
• dużo dobrych interakcji z psami
• sukces w zabawie
• możliwość podejmowania decyzji.

Terapia lęku separacyjnego polega na wykorzystaniu technik modyfikacji zachowania psa: habituacji, czyli przywykania do samotnego zostawania wskutek ekspozycji na daną sytuację, odwrażliwianiu na czynności związane z wychodzeniem i przeciwarunkowaniu, czyli budowaniu pozytywnych skojarzeń pomiędzy samotnym zostawaniem w domu, a czymś przyjemnym, jak np. smakołykami, zabawami związanymi ze zdobywaniem jedzenia. 

Ogólne zasady terapii lęku separacyjnego:

1. Nie można przejść do kolejnego etapu, gdy pies nie osiągnął zupełnego rozluźnienia na etapie wcześniejszym

2. Ćwiczenia w blokach z przerwami – w przerwach sen - Pies musi spać, by doszło do konsolidacji śladów pamięciowych (by pies zapamiętał dobre wspomnienia)

3. Najczęściej popełniany błąd – wydłużanie czasu nieobecności, jeżeli nie uzyskało się rozluźnienia psa w czasie krótszym, w takim wypadku nie można oczekiwać poprawy

4. Współpraca z petsitterem

5. Dzielenie czasu nieobecności na okresy – pomoc petsittera

6. Farmakoterapia:
•       Jest konieczna w terapii lęku separacyjnego. Zapytaj lekarza weterynarii lub behawiorystę o dostępne leki (np. roztwór z tasypimidyną do podawania doustnego).
•       Lęk separacyjny powoduje cierpienie, a leki łagodzą cierpienie i poprawiają jakość życia psa.